Dolores Leeuwin is bekend als presentatrice van o.a. het Klokhuis. In 2012 nam ze deel aan het televisieprogramma de nationale IQ-quiz. Tot haar eigen verbazing won ze deze quiz met de hoogste IQ-score (156) ooit in het programma. In mijn vorige blog sprak ik met Dolores over haar nieuwsgierigheid, zien en gezien worden en jezelf kunnen zijn. In dit blog nodigt Dolores je uit om je bewust te worden van de alom aanwezige controledrang en de invloed daarvan op ons onderwijs, werk en de maatschappij in het algemeen.
euwsgierige types: Dolores Leeuwin (48) presentatrice, actrice, sparpartner, dagvoorzitter en spreker
In deel I van dit interview vertelde je over het belang van gezien worden en hoe onze controledrang ons vaak hindert in het echt zien van de ander. Wat is de ideale manier om jou nieuwsgierig te maken naar iets wat jij nog niet ziet?
Ik ben niet zo’n iemand aan wie je alles kan verkopen. Het moet me echt intrinsiek motiveren en dat kan van alles zijn. Ik kan niet zo aangeven wat iemand moet doen. Als het me niet interesseert kan je me duizenden euro’s aanbieden maar dan ga ik het gewoon niet doen. Ik vind het wel interessant als ik zie dat mensen super gedreven en gepassioneerd zijn. Dan kan het over postzegels gaan en dan ben ik geboeid.
Wat dempt jouw nieuwsgierigheid?
Wanneer er te sterk gestuurd wordt. Ik vond geschiedenis als schoolvak heel leuk, omdat je over oorzaak-gevolg leert en hoe patronen zich herhalen. Ik had een hele leuke leraar: meneer van Andel. Wat ik lastig vond was dat onze nieuwsgierigheid tijdens de les zo gestuurd werd.
“Laat nieuwsgierigheid eerst ontstaan”
Ik zou liever hebben dat er gezegd wordt: We gaan nu alles leren over slavernij, verdeel dit onder elkaar en ga maar aan de slag. Ga vanuit je eigen ik dingen uitzoeken, daarna kom je terug en wisselen we samen uit wat we hebben geleerd. Dan blijft het bij mij veel beter hangen. Laat nieuwsgierigheid eerst ontstaan en daarna kunnen we zien wat de rode draad is.
Iedereen wil leren en zich ontwikkelen ook kinderen die niet goed in het systeem passen, dwars zijn of een leerbeperking hebben. Toch komen kinderen thuis te zitten; zoals mijn zoon toen hij nog maar zeven jaar oud was. Je komt dan in een mallemolen terecht met hoogopgeleide experts die stuk voor stuk hele goede bedoelingen hebben.Toch gebeurt het meer dan eens dat het hen niet lukt om een echte oplossing te bieden: een oplossing die het kind voorop zet in plaats van het systeem. Hoe kijk jij hier tegenaan?
Ja, ze zijn bang. Men denkt dat als je een opleiding en papieren hebt, dat je het cognitief en verstandelijk in de hand hebt. Als je het kan bedenken en testen, dan is het ook waar, maar daarmee wordt totaal voorbij gegaan aan het gevoel; de zijnskant van iemand.
Als jij me continu blijft vertellen wat ik allemaal niet goed doe, dan sta je continu op mijn rem en ga ik me toch weer aanpassen. Als het zijn niet goed is, dan gaat de rest niet functioneren of tot een bepaald punt en dan vallen kinderen uit. Er zijn namelijk geen andere mogelijkheden.
Interessant! Ik merk hetzelfde met nieuwsgierigheid en creativiteit in het hbo. Studenten die van nature nieuwsgierig en creatief zijn worden in mijn beleving niet gewaardeerd ondanks alle aandacht voor deze houding en vaardigheden.
Nee, want we zien dat niet als creatief, omdat we het niet kunnen meten en controleren. Je krijgt dan reacties als: Heel leuk dat je dat doet, maar ik wil dat je hier creatief bent, want dan kan ik er een normering aan hangen en jou een cijfer geven.
Cijfers vind ik trouwens de hel. Waarom geef je kinderen cijfers? Je bent dan geen vaardigheden aan het ontwikkelen, je bent alleen maar aan het vergelijken. Je vraagt continu: Kan je het nog? Ben je er nog? Ben je nog goed genoeg en binnen de norm?En dan vinden ze het gek dat die kinderen ontsporen of raar van school thuis komen. Als je kinderen allemaal op hun eigen niveau laat functioneren hoef je ze geen cijfer te geven.
“Je kan liefde ook niet meten toch accepteren we het allemaal”
Nieuwsgierigheid is ook geen meetbaar ding is. Het is een gevoelszaak. Eigenlijk zijn alle dingen die niet te meten zijn op cognitief vlak, ondergeschoven kindjes. Want als je het niet kan bewijzen dan zal het wel niet waar zijn. Ik gebruik graag het voorbeeld van liefde; liefde voor je partner of je kind. Je kan liefde ook niet meten en toch accepteren we het allemaal.
“Kinderen groeien op in een systeem dat hen afwijst”
Er moet niet alleen iets aan het systeem gedaan worden. Er moet nu ook iets bij de kinderen gebeuren, want intussen groeien ze op in een systeem dat hen afwijst of ze in een malletje probeert te krijgen. En dan kan je nog zo stevig in je schoenen staan, maar als dat structureel gebeurt gaat het wel iets in je lijf doen.
Er is dus meer aandacht nodig voor de zijnskant en buiten de lijntjes kunnen denken. Ja, maar dat moet je dus wel kunnen. Als je je niet bewust bent dat je dat niet kan heb jij een probleem, maar de andere kant ook.
Dat is de grote uitdaging van nieuwsgierigheid. Als je denkt dat je het weet dan wordt je niet nieuwsgierig. Ja, het is een hele lastige en is het niet zo 1,2,3, opgelost. Daarom vind ik bewustzijn zo belangrijk. Je wordt je alleen bewust van dingen in relatie tot anderen.
Zoals Erik (Arbores) van den Boom, hij werd zich pas bewust van zijn ‘zijn’, toen hij er achter kwam dat zijn beste vriendin ook hoogbegaafd is. Hij vertelde me: “Ik kwam er toen pas achter dat de gekke dingetjes die ik heb er gewoon bij horen. Ik was zo bezig die dingen te onderdrukken, maar het voelde gewoon niet goed, ik werd er depressief van”.
Ben je benieuwd naar het hele verhaal van Erik, die op zijn dertiende eindexamen vwo deed, met zijn profielwerkstuk over kwantummechanica de Wijnand Wijnen Prijs 2011 won en met zijn muziekproducties een contract met Armin van Buuren binnenhaalde? Bekijk dan onderstaande video en luister naar het gesprek dat na de opname van deze video volgde. Je leert dan meteen dat hoogbegaafdheid zoveel meer is dan alleen een hoog IQ.
“Wat als je nieuwsgierig bent naar: Wat kan je eigenlijk?“
Wat als je nieuwsgierig bent naar: Wat kan je eigenlijk? Hier ben je sterk in, dat gaan we ontwikkelen. Hier ben je niet goed in? Fuck it. Er zijn mensen die daar heel goed in zijn. Laten we dat waar je goed in bent verder ontwikkelen zodat wanneer je van school komt je weet wie je bent. En dat je ook weet wat je vooral niet moet doen omdat je daar ongelukkig van wordt. Dan krijg je mensen op posities waarvan je denkt: Oh kan dat ook? Wat tof. Het is een omgekeerde wereld; het is allemaal controle, terwijl als je mensen los durft te laten: ‘it’s all good’
Loslaten en vertrouwen dat het goed komt is moeilijk. Niet alleen voor professionals maar ook voor ouders. Wat is jouw ervaring hiermee?
Je gaat het niet 1,2,3, ontzenuwen. De controle en angst in het onderwijs moeten afgepeld worden. Terwijl ik aan het afpellen werk, ben ik ook met mijn kind bezig. Ik heb een zoon van 14, een super lekker jong. Hij heeft een heel hoog IQ dus ook in zijn ‘zijn’ is hij anders dan gemiddeld. Ik vertel hem: Luister, dit systeem zegt niks over jou, ik respecteer het als je er last van hebt en dat het af en toe gewoon echt klote is.
Ik vind dat ik erg vrijdenkend ben, maar als het op mijn zoon aankomt dan speelt er opeens angst op. Ik heb wel de tegenwoordigheid van geest om mensen om mij heen te verzamelen die mij soms een rotschop geven. Of met wie ik kan praten waardoor ik heel rustig mijn eigen angsten kan ontmantelen.
“Dat is bizar; kinderen moeten straks de maatschappij in, maar ze ontwikkelen alleen als jij ze onder jouw controle houdt?”
Ik kan wel aan hem trekken, maar dan duw ik hem alleen maar verder van mij af. Ik laat hem dan – gechargeerd gezegd- bijna geen ruimte om zijn eigen gedachten te ontwikkelen. Dat is bizar; kinderen moeten straks de maatschappij in, maar ze ontwikkelen alleen als jij ze onder jouw controle houdt? Wat ik moet doen is hem loslaten. Ik kan de structuur waar hij om vraagt geven, maar hij moet gaan zwemmen. Hij moet het eerst zelf gaan voelen, wat heel heftig is, ondertussen doet hij allerlei vaardigheden op. Ik kan hem niet bij de hand pakken en zeggen: En nou doe je dit. Als ouder heb ik de neiging om dat wel te doen. En dan denk ik: Dol, wow, je doet precies hetzelfde.
Wat ik met dit voorbeeld van mijn zoon wil zeggen is dat ook al ben je je bewust op bepaalde vlakken, je blijft tegen dingen aanlopen waar je gewoon keihard intrapt. Maar het verschil is, hoop ik, dat ik al op een bepaalde manier denk en op een gegeven moment mijn eigen ‘mindfuck’ inzie en mijn angst durf los te laten.
Wat ik zo sterk vind aan nieuwsgierigheid is dat het over intrinsieke motivatie gaat. Als je vraagt: Waar ben jij nieuwsgierig naar? laat je de persoon zelf sturen en ontdekken wat zijn passie en talenten zijn. Mensen vastleggen en controleren op de ‘kwaliteit’ van hun passie en talenten kan juist demotiverend werken.
Ga je nu ook het gevoel controleren? Succes! Hou daar eens mee op. Wanneer is het dan goed? Laat het die kinderen het zelf vertellen. Je trapt een kind gewoon weer in een malletje. Dat gebeurt allemaal vanuit de juiste intenties, maar mensen moeten uit hun angst.
“Vraag kinderen wat ze nodig hebben”
Vraag kinderen wat ze nodig hebben. Jij bent twintig, dertig, vijftig jaar oud. Die kinderen zijn jonger en zitten in een hele andere belevingswereld Als je het zelf niet bent, snap je de ins en outs van deze persoon niet. Hoe kan jij voor hen bepalen hoe hun passie en talent eruit moeten zien? Misschien noemen ze wel dingen waarvan je denkt: Ik wist niet dat dat kon.
In een van jouw video’s zeg je: “Het gaat over kunnen en durven samenwerken; hiervoor moet je weten wie je bent”. Kan je het belang van weten wie je bent in het kader van samenwerken verder toelichten?
Ik zal een mooi voorbeeld geven. Ik geef binnenkort een lezing bij Nyenrode en de boodschap is: zien en gezien worden. Ik weet precies wat ik wil zeggen, maar zoals ik eerder al zei: ik zie heel veel mogelijkheden. Dus zei ik tegen de kennis die mij had uitgenodigd: je moet mij zeggen wat je nodig hebt. Hij zei ook nog: Oh, en het moet in het Engels, dat is toch geen probleem?
Nou dat was wel een probleem, ik legde hem uit dat ik wel Engels spreek, maar als ik heel specifiek moet worden qua gevoel dat mijn moertaal dan makkelijker is. Dat zit in mijn aard, ik moet me echt kunnen uitdrukken tot in detail. Hij dacht nog steeds in mogelijkheden en zei: Dat is wel jammer, want ik vind jouw verhaal zo interessant. Ik ben op jouw verhaal echt aangegaan; opeens vielen er kwartjes. Dus ik vind het belangrijk dat mensen het horen.
“Je moet weten wie je bent om te kunnen vliegen”
Ineens zei ik: Kunnen we niet een interview doen? Dan kan je mij een kant op sturen en ik vul alleen maar aan. Hij blij, ik blij. Doordat ik nu een structuur heb waarbinnen ik wel kan functioneren vertrouw ik erop dat wat er in mij zit er toch wel uitkomt. En opeens heb ik ook geen stress meer over het Engels.
Maar als je gaat morrelen aan mijn basis en ik heb dat niet door, dan ga ik in de remmen. Omdat mijn kennis in mogelijkheden bleef denken kwam ik uit mijn verdediging en zijn we tot een oplossing gekomen waardoor ik kan vliegen. Je moet dus weten wie je bent om te kunnen vliegen. Of zoals Einstein dat heel mooi zei: als je een vis beoordeelt op zijn vermogen om een boom te beklimmen: ‘Houston we have got a problem’.
Ik merk dat ik relaxter ben geworden in het toegeven dat ik iets niet kan of dat ik er de zenuwen van krijg. Vroeger zou ik hebben gedacht: Daar gaan we het niet over hebben, want dan hebben ze weer iets om op te schieten.
Je hebt al veel inzichten gedeeld, om af te sluiten nog één vraag: Wat moet volgens jou iedereen over nieuwsgierigheid weten?
“Het feit dat IK het niet snap wil niet zeggen dat het niet waar is.”
Mensen remmen nieuwsgierigheid af op het moment dat ze het antwoord niet weten of het antwoord niet begrijpen. Wanneer iemand jou een vraag stelt en dat roept bij jou iets op waardoor je geïrriteerd reageert, dan remt dat de nieuwsgierigheid van de ander af en wordt zijn flow afgekapt. Je kan, als je merkt dat het iets met je doet, ook reageren met: Waarom vraag je dat? waardoor die ander in een flow blijft.
Niet remmen, maar vliegen
Controledrang verleidt of dwingt ons tot continu aanpassen en het denken in onmogelijkheden en malletjes, in plaats van nieuwsgierig te zijn en te denken in mogelijkheden. Wat indruk op mij maakt is het feit dat Dolores zichzelf zo kwetsbaar en daarmee sterk opstelt. Er wordt veel gevonden van hoogbegaafdheid en van afwijken van de norm. Dolores blijft zichzelf en gaat de strijd aan tegen de vooroordelen en het gebrek aan kennis over kinderen en jongeren die ‘anders’ zijn. Ze deelt daarvoor haar persoonlijke verhaal en met haar videoreeks ‘Wie ben jij dan?’ laat ze zien hoe makkelijk het is om kennis te maken met iemand die anders is dan jij. Dat doe je door simpelweg vragen te stellen en echt te luisteren.
In interactie ontstaat bewustzijn. Ik wens je daarom heel veel interactie toe. Remmen los en gaan! Spreek vooral met mensen die anders zijn en denken dan jij. Want zonder het bewustzijn dat je iets misschien nog niet weet, ziet of begrijpt zal er weinig veranderen en blijven we met z’n alleen vastzitten in een controlekramp. Gewoon, omdat we niet beter weten en niet buiten ons denkkader durven te stappen. Dat is zonde want we moeten onszelf en elkaar niet afremmen, maar juist laten vliegen!
Welk stukje controle durf jij los te laten?
Ik hoor het graag van je via de comments hieronder of via de mail: danae.bodewes@fontys.nl
